دیوار چهارم در بازی چیست؟

در دنیای هنرهای نمایشی، اصطلاح «دیوار چهارم» به مرز خیالی بین دنیای نمایش و تماشاگران اشاره دارد. درواقع اینطور به قضیه نگاه کنید که: سه دیوار صحنه واقعی‌اند و دیوار چهارم همان جاییست که تماشاگر از آن به داستان نگاه می‌کند. با گذشت زمان، این مفهوم به رسانه‌های تعاملی از جمله بازی‌های ویدیویی هم راه پیدا کرد. اما دیوار چهارم در بازی چیست؟ در این مقاله به این موضوع خواهیم پرداخت.

با تکاف مگ همراه باشید

معنای دیوار چهارم در بازی‌های ویدیویی

در دنیای هنرهای نمایشی، اصطلاح “دیوار چهارم” یا همان (Fourth Wall) به دیواری خیالی اطلاق می‌شود که میان بازیگران و تماشاگران قرار دارد. همانطور که در مقدمه مقاله هم به آن اشاره کردیم، این مفهوم ریشه در تئاتر دارد. جایی که سه دیوار صحنه به‌صورت فیزیکی وجود دارند، اما دیوار چهارم به‌صورت نامرئی بین بازیگر و تماشاگر فرض می‌شود. به این صورت که بازیگران در یک دنیای مستقل و واقعی زندگی می‌کنند و از حضور مخاطب آگاه نیستند. اما این اصطلاح در بازی‌های ویدیویی نیز جریان پیدا کرده است.

شکستن دیوار چهارم در بازی چه زمانی اتفاق می‌افتد؟

در بازی‌های ویدیویی، دیوار چهارم زمانی شکسته می‌شود که شخصیت‌ها یا عناصر بازی مستقیماً با بازیکن ارتباط برقرار می‌کنند. این می‌تواند به منزله شروع یک مکالمه یا متوجه شدن حضور گیمر باشد. برخلاف فیلم یا تئاتر، در بازی‌های ویدیویی بازیکن نقش فعالی دارد و با جهان بازی ارتباط برقرار می‌کند. بنابراین مرز میان تماشاگر و اجراکننده تا حد زیادی کمرنگ‌تر است. با این حال، زمانی که یک بازی این مرز را آگاهانه بشکند، نوع خاصی از تجربه روایت شکل می‌گیرد که می‌تواند تأثیرگذار، خنده‌دار یا حتی عمیقا ناراحت‌کننده باشد.

بازی EarthBound | Mother 2

پلتفرم‌ها: Super Nintendo Entertainment System, Nintendo Switch, Nintendo 3DS, Wii U

سبک بازی: JRPG، ماجراجویی

یکی از اولین نمونه‌های این نوع ارتباط نزدیک در بازی EarthBound (محصول ۱۹۹۵ و در ژاپن با نام Mother 2) می‌باشد. در این بازی نقش‌آفرینی متفاوت و تأثیرگذار، بازیکن در نقش پسری به نام «نس» بازی می‌کند که از یک شهر کوچک به ماجراجویی بزرگی می‌رود تا دنیا را از دست موجودی فضایی به نام Giygas نجات دهد.

EarthBound به خاطر پرداختن به مفاهیمی مثل دوستی، شجاعت و خودشناسی شناخته می‌شود. ولی در عین حال به موضوعات عمیق‌تری مثل از دست دادن، تروما، فوبیا و فشارهای احساسی ناشی از زندگی هم پرداخته است.

جریان بازی EarthBound

در طول این بازی، نس تماس‌هایی تلفنی از پدری که هیچوقت او را ندیده است، دریافت می‌کند. پدر درباره‌ حال او می‌پرسد و با لحنی ملایم پیشنهاد می‌دهد که شاید بهتر باشد کمی استراحت کند. مکالمه پدر و پسری، بازیکن را به شکلی غیرمستقیم به فکر مراقبت از خود تشویق می‌شود. بازی با درخواست پاسخ “بله” یا “خیر” از بازیکن، همدلی او را به سمت خودش بازمی‌گرداند.

هرچند EarthBound اولین بازی‌ای نبود که دیوار چهارم را می‌شکند، اما شاید نخستین بازی‌ای بود که این کار را با هدف بررسی حال و احوال بازیکن انجام داد. این انتخاب طراحی هوشمندانه، به ماهیت غرق‌کننده‌ بازی‌ها و خطر فراموش کردن زمان، به‌ویژه برای بازیکنان جوان‌تر، اشاره دارد. این عوامل درگیرکننده می‌توانند ترک صفحه‌ نمایش را دشوار کند و شما را ساعت‌ها پای مانیتور میخکوب کند.

Wii Sports

پلتفرم‌ها: Nintendo Switch

سبک بازی: ورزشی، مبارزه‌ای، اکشن و شببیه سازی

دومین رویکرد دیوار چهارم در بازی Wii Sports، منتشر شده در سال ۲۰۰۶ اتفاق افتاد. شرکت نینتندو مسیر هوشمندانه‌تری نسبت به سلامت و تندرستی در پیش گرفت. یک مربی معروف به نام Wii Fit” در طول جلسات بازی، مرتب به بازیکنان یادآوری می‌کرد که استراحت کنند و حرکات کششی انجام دهند. تصویر به‌یادماندنی Wii Sports باعث شد جمله‌ “چرا کمی استراحت نکنیم؟” به بخشی از فرهنگ عامه تبدیل شود. این بازی یکی از اولین پذیرش‌های عمومی تأثیرات فیزیکی بازی‌های ویدیویی در جهان فیزیکی بود.

بازی‌های مدرنی که دیوار چهارم را شکستند

Warframe (2013)

پلتفرم‌ها: PS 5, Nintendo Switch, PS 4, Android
سبک بازی: تیراندازی سوم شخص

وارفریم یک بازی تیراندازی علمی‌تخیلی سوم‌شخص است که در آن بازیکن در نقش جنگجویانی به نام “تنو” ظاهر می‌شود. این بازی با شکستن دیوار چهارم، نوعی ارتباط مستقیم و احساسی با بازیکن برقرار می‌کند. دیوار چهارم Warframe طوری طراحی شده که تا به خود آیید ممکن است یک روز عمرتان را از دست داده باشید!

Night in the Woods (2017)

پلتفرم‌ها: PS 5, PS 4, Nintendo Switch, Xbox One
سبک بازی: ماجراجویی

بازی Night in the Woods به‌طور مستقیم دیوار چهارم را در منوی تنظیمات خود می‌شکند. بروشوری دوستانه به بازیکن یادآوری می‌کند که در زمان‌هایی که احساس سردرگمی دارد، همیشه گزینه‌هایی برای انتخاب وجود دارد. همچنین، چند نکته ساده برای مراقبت از خود مثل نفس عمیق کشیدن یا قدم زدن ارائه می‌دهد. این بازی علاوه بر پرداختن به موضوعات مرتبط با سلامت روان، از طریق منوی تنظیمات به‌طور مستقیم با بازیکن صحبت می‌کند.

وقتی بازی با شما حرف می‌زند: مرز باریکی میان داستان و واقعیت

با بررسی نمونه‌هایی از بازی‌هایی مانند EarthBoun ،Wii Sports، Night in the Woods، می‌بینیم که شکستن دیوار چهارم دیگر فقط یک ترفند داستان‌گویی نیست، بلکه به ابزاری برای برقراری ارتباط انسانی با بازیکن تبدیل شده است. این بازی‌ها با آگاه کردن مخاطب از نقش فعالش و یادآوری‌هایی درباره سلامت روان و جسم، نشان می‌دهند که بازی‌های ویدیویی می‌توانند فراتر از سرگرمی، فضایی برای تأمل، مراقبت از خود و حتی درمان باشند.